زبانِ بصریِ نوشتارِ سامانیان در پرتو اصول خط شناسی

در مطالعات تاریخی، معنی خط را همواره در عبارتِ نوشتار جستجو کرده اند، حال اینکه صورتِ بصریِ نوشتار مفاهیم بیشتری می رساند. در این مقاله، نگارندگان با هدف دستیابی به یک نظامِ معنایی، برای صورتِ بصری خط کوفی در دورۀ سامانی، نخست چارچوب نظری را بر اساس دیدگاه بنیامین و دریدا مطرح می کنند. سپس بنا بر این چارچوب، شیوۀ خط شناسی را به روش تحلیلی و تاریخی با اصول خوشنویسی و حوزه های مرتبط با خط شناسی در دورۀ سامانی هماهنگ می سازند به طوری که اصول «خط منسوب»، و قواعد «حُسن تشکیل» و «حُسن وضع» را به ترتیب برای تحلیلِ معنایِ «جوهر»، «زمان» و «مکانِ» نوشتار به کار می برند تا دست کم بتوان دو نمونۀ تزیینی حرف «کاف» را ارزیابی کرد. در نتیجه، از نشانه های نمادین «کاف کُن» و «کاف کافی و کاف کفر» رمز می گشایند که خوانش زبان بصری کلمۀ «برکت» را چنان فراهم می کند که تمثیل های «برکۀ برکت» و «خاتم دل» را از آن می توان فهمید.